Żerniki i Turkowice

Cerkiew w Żernikach istniała już w 1562r. Po tamtej cerkwi w Żernikach istniały jeszcze 2 inne świątynie. Ostatnia z 1793r. została zamknięta przez władze polskie w 1919r., a następnie w 1938 spalona w ramach tzw. „akcji na cerkwie„(rewindykacja cerkwi prawosławnej). Do lat 80. XX wieku plac cerkiewny w Żernikach stał pusty, dopiero w 1981r. wierni wyznania rzymskokatolickiego przenieśli do Żernik cerkiew z Turkowic, z 1793 r. Podczas tej operacji zniekształcono jednak bryłę światyni. Mamy więc dziś w Żernikach dawną cerkiew z Turkowic. W Turkowicach natomiast mieścił się kiedyś Monaster Opieki Matki Bożej – żeński klasztor prawosławny. Powstał w 1903r. Na miejsce budowy monasteru wybrano Turkowice z uwagi na istniejący wśród miejscowej ludności ukraińskiej kult Turkowickiej Ikony Matki Bożej. Klasztor działał do wyjazdu zakonnic na bieżeństwo (czyli pospieszny wyjazd ludności rosyjskiej do Rosji w obawie przed wojskami austro-węgier nacierającymi na wschód, podsycony dodatkowo przez propagandę rosyjską), z którego większość nie wróciła. W 2008 roku dokonano reaktywacji klasztoru.

Żerniki, 2014

Żerniki, 2014

Żerniki, 2014

Żerniki, 2014

Żerniki – gmina Ulchówek, powiat tomaszowski
Turkowice – gmina Werbkowice, powiat hrubieszowski

źródła:
http://www.apokryfruski.org/kultura/chelmszczyzna/zerniki/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Monaster_Opieki_Matki_Bo%C5%BCej_w_Turkowicach

pocztówka: Monaster w Turkowicach w 1916 – Monaster w Turkowicach. Pocztówka z kolekcji Aleksandra Sosny. (źródło: Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Monaster_Opieki_Matki_Bo%C5%BCej_w_Turkowicach)

Kościaszyn

Na progu największej zawieruchy XX wieku, w 1939 roku, wieś liczyła sobie 560 Ukraińców, 15 Polaków, 45 łacinników i 10 Żydów. Dziś to upały i wyludniony dawny PGR. Warto jednak zatrzymać się i zjechać na chwilę z drogi asfaltowej. W kępie starych drzew stoi niewielki drewniany kościółek – dziś kaplica rzymskokatolicka – dawniej cerkiew greckokatolicka. Powstała ona w 1889 roku.

Ale to nie wszystko co w Kościaszynie możemy zobaczyć.

Jeśli udamy się gruntową drogą od kościółka dalej za zabudowania dawnego PGR-u, miniemy stary żeliwny krzyż, a kawałeczek za nim natkniemy się na ruinę murowanej dzwonnicy. Jest to pozostałość cerkwi z 1926 roku zniszczonej już po zakończeniu II wojny światowej. Jeszcze dalej wśród pól widać zwartą kępę drzew. To stary nieczynny cmentarz.

Kościółek wśród drzew -dawna cerkiew gr-kat.

Kościółek wśród drzew -dawna cerkiew gr-kat.

Kościółek wśród drzew -dawna cerkiew gr-kat.

Krzyż przy drodze do cerkwiska

… i pozostałości podawnej cerkwi

cerkwisko w Kościaszynie

nieco historii:

W 1947 r. Wojsko Polskie w ramach akcji „Wisła” deportowało z Kościaszyna na Ziemie Zachodnie Polski 92 obywateli polskich narodowości ukraińskiej. We wsi pozostało 4 obywateli polskich narodowości polskiej. Ludność ukraińska została przesiedlona wcześniej, w 1945 do ZSRR.
Od 1945 do lat 60.XX wieku cerkiew w Kościaszynie służyła nowopowstałemu PGR jako magazyn. Później opuszczona popadła w ruinę, którą ostatecznie rozebrano w 1985 roku. Była to prawdopodobnie najmłodsza cerkiew w tej okolicy.

(źródła: http://www.apokryfruski.org/, http://cerkiewne.tematy.net/, http://ewa.lisieccy.pl)

Żniatyn

W Żniatynie stoi świątynia, która podobno do 1928 roku służyła wiernym obu obrządków: greckiego i łacińskiego, pozostając pod zarządem proboszcza łacińskiego. Świątynia została wzniesiona na wzgórzu w 1790 roku, otoczona jest starymi drzewami. Jest murowana, stylistycznie odbiega od typowej architektury cerkiewnej, prezentuje typowy dla tamtego regionu styl barokowy. Taka perełka wśród pól Sokalszczyzny…

kapliczka w Żniatynie

kapliczka w Żniatynie

Horodło

Dawna cerkiew neo-unicka p.w. Św.Mikołaja

Niegdyś w Horodle istniały aż trzy cerkwie, najpierw prawosławne, a po 1596 r. unickie. Cerkiew, którą dziś zobaczymy w centrum Horodła, powstała dopiero w 1932 r. Wzgórze na którym stoi pamięta jednak wcześniejsze świątynie.

Pierwsza – prawosławna cerkiew w tymi miejscu powstała prawdopodobnie w 1510 r. W 1956 r. Prawosławni przyjęli Unię z kościołem łacińskim, i odtąd cerkiew stała się unicka. W 1875r. Carat moskiewski zlikwidował Unię wcielając wiernych do moskiewskiej cerkwi prawosławnej. Jako świątynia prawosławna cerkiew w Horodle dotrwała do XIX wieku. W 1836 na jej miejscu stanęła nowa świątynia ufundowana przez dziedzica Antoniego Wieniawskiego. Ta przetrwała I wojnę światową, ale w 1928 r.została podpalona. Warto wspomnieć, że okres 20-lecia międzywojennego był okresem licznych prześladowań ludności prawosławnej w Polsce. Niejedna cerkiew wtedy spłonęła, wiele rozebrano [więcej…]. W tym samym roku powołano do istnienia nową parafię obrządku wschodniego, tzw. „neo-unicką”. „Neo-unia”, czyli „Odnowiona unia” była próbą przywrócenia obrządku grecko-katolickiego (unickiego), który został zlikwidowany przez władze zaborcze w 1875 r. Nowy obrządek stwarzał możliwość przejścia do Kościoła katolickiego z jednoczesnym zachowaniem obrządku i tradycji Chrześcijaństwa wschodniego. Parafia ta podlegała bezpośrednio biskupowi rzymskokatolickiemu w Lublinie, a potem otrzymała własnego biskupa administratora w Kowlu. Biskup ten konsekrował w 1937 r obecną świątynię, zbudowaną w 1932 r.

Po wojnie, w 1945 r wysiedlono z Horodła ludność ukraińską, wyznawców Kościoła prawosławnego i grecko-katolickiego. Ich miejsce zajęli przesiedleńcy polskiego pochodzenia zza Bugu, w większości wyznania rzymskokatolickiego. Opuszczoną cerkiew przejęły władze ludowe zamieniając ją w magazyn mebli. Cerkiew została zdewastowana i rozkradziona. Rzymskokatolicka parafia odzyskała ją dopiero w 1985 r w stanie całkowitej ruiny. Szczęśliwie zachował się ikonostas. Remont trwał od 1988 do 1998 r. Dawna neo-unicka cerkiew jest dziś kościołem filialnym rzymskokatolickiej parafii św. Jacka w Horodle. W ważne rocznice i święta odprawia się w niej jednak nabożeństwa w obrządku wschodnim.

ikonostas

tablica z 2011r.

W 2011  odsłonięty i poświęcony został pomnik, będący podziękowaniem Polaków za uratowanie im życia podczas krwawych lat wojennych na Wołyniu. Oto inskrypcja z pomnika: PAMIĘCI UKRAIŃCÓW MOCNYCH SUMIEŃ CHRONIĄCYCH POLSKICH SĄSIADÓW PRZED MORDAMI ORGANIZACJI UKRAIŃSKICH NACJONALISTÓW I UKRAIŃSKIEJ POWSTAŃCZEJ ARMII W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ.

Źródło: tablica informacyjna na terenie kościoła

—————————-

Inne kościoły w Horodle – kościół polskokatolicki

Będąc w Horodle nie sposób ominąć pięknego późnobarokowego kościoła św.Jacka – stoi prawie po sąsiedzku od cerkwi. Ominąć jednak można inny ciekawy obiekt – mały drewniany kościółek parafii Polskokatolickiej. Tę starokatolicką wspólnotę założyli Polacy powracający z emigracji w USA w latach 20 XX wieku. [więcej m.in. na Wikipedii] nie mogący dojść do porozumienia z Kościołem katolickim w Polsce. Wspomniany drewniany kościółek w Horodle powstał w 1933.  Nosi wezwanie Zmartwychwstania Pańskiego.

Szpikołosy

Dawna drewniana cerkiew unicka p.w. Narodzenia Pana Jezusa w Szpikołosach powstała w 1801 na miejscu wcześniejszej cerkwi. Jest drugim z rzędu drewnianym kościołem w tym miejscu. Za rządów moskiewskich w 1870 została zmieniona w cerkiew prawosławną, a po odrodzeniu Polski, w 1919 rekoncyliowana przez Kościół rzymskokatolicki. We władaniu katolików była aż do 1939r., kiedy to stała się obiektem sporu między ludnością polską, a ukraińską. Korzystając z zamętu wojny i poparcia Niemców, prawosławna ludność ukraińska przejęła cerkiew. Powojenne wysiedlenia umożliwiły trwałe przejęcie świątyni przez polskich katolików.

Obecnie dawna cerkiew nosi wezwanie Matki Bożej Łaskawej i należy do parafii rzymskokatolickiej.

źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Cerkiew_Narodzenia_Pana_Jezusa_w_Szpikołosach/

Będąc w Szpikołosach warto odwiedzić też kapliczkę ku czci Matki Bożej Łaskawej z 1906 roku. Znajduje się ona na przeciwko cmentarza.

Oto historia tej kapliczki, spisana z tablicy informacyjnej znajdujacej się przy kapliczce w Szpikołosach:

„Był rok 1875, wioska Szpikołosy należała wówczas do parafii unickiej w Dziekanowie, a w Szpikołosach była filia tej parafii. Niestety władze carskie wymuszały na unitach wyrzeczenia się swojej wiary i przechodzenia na prawosławie. Niektórzy łatwo ulegali presji cara i wypełniali jego rozkazy, ale większość dzielnie broniła się przed prawosławiem. Na szczególną uwagę zasługuje wydarzenie jakie miało miejsce właśnie w szpikołoskiej świątyni, kiedy to pop prawosławny miał tam odprawić nabożeństwo według carskiego porządku, ponieważ władze carskie postanowiły utworzyć parafię prawosławną. Rozegrała się wtedy tragedia podobna do wielu innych jakie miały miejsce na hrubieszowskiej ziemi. Ludność miejscowa zaciekle broniła swojej wiary, nie chciała prawosławia i dzielnie udaremniała dostępu do świątyni. Pomimo katowania i różnego prześladowania, a nawet ściąganej dodatkowo kontrybucji (7 lub 10 rubli), unici nie chcieli ulec. Pomimo głodu, gdyż stacjonujące kozactwo opróżniło zapasy żywności, a grad zniszczył wszystkie plony, lud pozostał niezłomnym. Finałem tych wydarzeń było skazanie czternastu osób na więzienie w Lublinie lub Janowie w wymiarze od 3 do 8 miesięcy. (…) Sześciu najbardziej opierających się postawiono przed sądem moskiewskim i zesłano na Sybir na długie 33 lata. (…) Tylko 3 mężczyzn powróciło z tego zesłania, a pozostali zginęli na Syberii.

Dla upamiętnienia osób i wydarzeń z tamtego okresu, ludność katolicka postanowiła wybudować w 1906 roku nową murowaną kapliczkę ku czci Matki Bożej Łaskawej.(…) Aż do 1919 r., kiedy to odzyskano kościół odprawiano w kapliczce Msze święte. W czasie II wojny światowej kapliczka znów stała się kościołem, bo szpikołoską świątynię zajęli prawosławni Ukraińcy. Obecnie w maju każdego roku odprawiane są Msze Święte odpustowe do Matki Bożej Łaskawej.

Przejeżdżając drogą obok tej kapliczki warto się na chwilę zatrzymać, pokłonić Matce Bożej Łaskawej oraz bohaterskim męczennikom za wiarę, których ciała spoczywają na pobliskim cmentarzu.„

Strzyżów (k.Hrubieszowa)

Dawna drewniana cerkiew unicka, pw. Narodzenia NMP, wzniesiona w r. 1817 staraniem ks. Eliasza Zborowickiego, na miejscu poprzedniej świątyni z 1724 r. Po kasacie Unii w 1875r. cerkiew zamieniono na prawosławną. Świątynię zniszczono w czasie II wojny światowej. Po wysiedleniu ludności prawosławnej do ZSRR rekoncyliowano tu kościół katolicki (1946r.). Podczas remontu dokonano istotnych bram w bryle świątyni zacierając dawne cechy stylowe…

Strzyżów

Strzyżów – „dzwonnica”

Strzyżów

Obecnie w Strzyżowie znajduje się rzymskokatolicka parafia p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

źródło: http://www.diecezja.zamojskolubaczowska.pl

Terebiń

Dawna drewniana cerkiew unicka pw. św. Eliasza Proroka wybudowana najprawdopodobniej w II poł. XVIII wieku. Obecny wygląd świątyni zawdzięczamy przebudowie z XIX wieku. Niektórzy podają nawet, że wybudowano wtedy całkowicie nową cerkiew… Tak jak inne unickie parafie w zaborze rosyjskim, po kasacie unii świątynia stała się prawosławna (1875r.), a po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przejęli ją katolicy (1921r.). Nie odbyło się to jednak bez protestów.  Prawosławni mieszkańcy Terebinia bezskutecznie odwoływali się od tej decyzji do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Odzyskanie cerkwi umożliwiła im dopiero II wojna światowa. Ta jednak nie przyniosła dla prawosławnych szczęśliwego rozwiązania sporu o cerkiew. Zaraz po zakończeniu wojny rozpoczęły się przesiedlenia. Gdy akcje te dobiegły końca, okazało się, że w Terebiniu pozostała tylko jedna osoba deklarująca wyznanie prawosławne. W 1950 nieużywaną świątynię przejęła katolicka parafia w Werbkowicach. Budynek w 1951 został rekoncyliowany i od tego czasu nosi wezwanie św. św. Piotra i Pawła.

Terebiń

Terebiń

Od 1990 r. znajduje się tu parafia rzymskokatolicka p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła.

źródło: http://www.diecezja.zamojskolubaczowska.pl, http://pl.wikipedia.org/wiki/Kościół_ św._św._Piotra_i_Pawła_w_Terebiniu

Sahryń

Dawna murowana cerkiew unicka wybudowana w 1873r. na miejscu wcześniejszej drewnianej świątyni. Po kasacie unii została zamieniona na cerkiew prawosławną, a po zakończeniu I wojny światowej oddana katolikom i na nowo poświęcona w 1923r. W czasie II wojny światowej cerkiew znów znalazła w posiadaniu prawosławnych.

W czasie II wojny światowej w latach 1943-44 Sahryń stał się siedliskiem UPA. Miejscowość została przekształcona w obóz warowny w którym stacjonowała bojówka Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN). W dniu 10 marca 1944 roku wieś stała się obiektem ataku polskiego podziemia, w trakcie którego rozbito posterunek ukraińskiej policji, wspieranej przez bojówki ukraińskich nacjonalistów. Doszczętnie zniszczona została też miejscowość, w tym również świątynia. Po zakończeniu działań wojennych murowany kościół został gruntownie przebudowany i zatracił cechy wschodnie.

Warto tu rozwinąć nieco szerzej wątek wydarzeń z marca 1944r. Otóż atak polskiego podziemia na Sahryń był częścią większej akcji przeciwko zgrupowaniom UPA na tym terenie. W wyniku ataku na Sahryń oprócz działaczy UPA zginęło wielu mieszkańców wsi. Ukraińscy historycy opisując ten atak, używają nieraz nawet określeń „zbrodnia”, czy „ludobójstwo”. W różnych źródłach podają liczbę zabitych Ukraińców od 200 do nawet 800 osób. Do dnia dzisiejszego nie ma ustalonej jednej bezdyskusyjnej listy ofiar. Faktem jest, że po wkroczeniu oddziałów polskich w marcu 1944r. wieś została doszczętnie spalona, a cywile wymordowani. Jest to jedno z wielu podobnych wydarzeń, które miały miejsce w latach 1943-44 na pograniczu polsko-ukraińskim. Warto o nich pamiętać, gdy przypominane są wydarzenia tzw. „rzezi wołyńskiej” na Polakach…

Obecnie znajduje się tu rzymskokatolicka parafia p.w. Świętych Cyryla i Metodego.

źródła:
http://www.diecezja.zamojskolubaczowska.pl/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Sahryń
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zbrodnia_w_Sahryniu

Hostynne

Świątynia pw.  św. Jana Chrzciciela, św. App. Szymona i Judy Tadeusza, została wybudowana w w. XIX przez grekokatolików, a w r. 1875 (likwidacja unii) została zamieniona na cerkiew prawosławną. Po I wojnie światowej cerkiew odebrano prawosławnym i od r. 1919 służy ponownie katolikom. Według innych źródeł świątynia pełniła funkcję cerkwi prawosławnej do końca II wojny światowej… Faktem jest jednak, że ostatecznie stała się kościołem katolickim w 1949r. W czasie II wojny światowej cerkiew została zniszczona. W wyniku odbudowy i remontu w latach 50. utraciła swój prawosławny styl, przede wszystkim przez przebudowę dachu. Obecnie znajduje się tu rzymskokatolicka parafia p.w. Świętego Jana Chrzciciela.

[źródło: http://www.diecezja.zamojskolubaczowska.pl/]

Hostynne

Hostynne

Żulice

Murowany kościół w Żulicach ufundował w latach 1827-28 Wincenty Makomaski. Z początku świątynia pełniła funkcję cerkwi greckokatolickiej, a zarazem rodzinnego mauzoleum Makomaskich. Budynek swą architekturą miał nawiązywać do klasycystycznego dworu.
Koleje losu żulickiej cerkwi były podobne wielu innym świątyniom wschodniego pogranicza. Po likwidacji kościoła greckokatolickiego w 1870 przez carat moskiewski cerkiew stała się świątynią prawosławną. Jako taka doczekała się wolnej Polski, by w 1919 zostać przejętą przez kościół rzymskokatolicki. Wsi nie ominęły wydarzenia II wojny światowej i wojny polsko-ukraińsiej. Pokój nastał dopiero po wysiedleniach, w 1947. Żulicka świątynia jednak przetrwała i stoi dumnie po dziś dzień służąc godnie ludziom i Bogu.

(na podstawie: J.Gajur, Na Grzędzie Sokalskiej, Krosno 2010)

Strona parafii:  http://www.zulice31.parafia.info.pl

Perespa

Perespa

Dawna cerkiew unicka p.w. Michała Archanioła. Jej budowę ukończono w 1827r. (rozpoczęto w 1807r.) Stanęła na miejscu wcześniejszych drewnianych świątyń unickich. Po likwidacji Unii cerkiew zamknięto, a następnie przemianowano na prawosławną (1875r.). Po I wojnie światowej cerkiew przekazano ludności polskiej i od tego czasu (1919r.) pełni funkcję kościoła katolickiego. Świątynia została zniszczona w czasie II wojny światowej. Rekoncyliowana w 1944r. Dawna cerkiew w Perespie to świątynia klasycystyczna, murowana. Na uwagę zasługuje również dzwonnica, równa wiekiem kościołowi.

Posadów

Dawna murowana cerkiew unicka p.w. Narodzenia NMP ufundowana w latach 1824-1826 przez Stefana Horocha, właściciela majątku posadowskiego. Stanęła w miejscu poprzednich drewnianych posadowskich cerkwi. XX wiek nie był łaskawy również dla świątyni. W 1928 roku w budynku cerkwi urządzono szkołę. W 1944 była jedynym ocalałym budynkiem Posadowa po spaleniu wsi przez UPA. Dopiero w latach 90. XX wieku świątynne mury na powrót oddano Bogu. Urządzono w niej kościół rzymskokatolicki. Dziś świątynia i teren wokół są zadbane i godnie służą ludziom i Najwyższemu. Pamięć fundatora świątyni podtrzymuje nowa tablica umieszczona na murowanym ogrodzeniu.

Ciekawostka:

Będąc w Posadowie nie można pominąć jeszcze jednej pamiątki dawnej, prawdawnej świetności tych ziem. Na terenach dzisiejszego Posadowa znajdowało się bowiem wczesnośredniowieczne grodzisko, należące do Grodów Czerwieńskich, zdobytych i przyłączonych w X wieku do kształtującego się Krolestwa Polskiego przez Bolesława Chrobrego. Grodzisko zachowało się w postaci wyjątkowo wyraźnych wałów ziemnych na pokaźnym wzgórzu pośród pól otaczających dzisiejszą wieś.

tekst na podstawie: J.Gajur, Na Grzędzie Sokalskiej, Krosno 2010

Hrubieszów sanktuarium MB Sokalskiej

Hrubieszowskie Sanktuarium Matki Bożej Sokalskiej mieści się w murach dawnej unickiej cerkwi p.w. św. Mikołaja. Jej historia sięga 1630 roku. Obecna murowana cerkiew została wzniesiona jednak później, w latach 1795-1828 według ustaleń synodu zamojskiego, a więc bez wyraźnych elementów świadczących o obrządku wschodnim. Po skasowaniu cerkwi greckokatolickiej została przekazana cerkwi prawosławnej, a gdy Polska odzyskała niepodległość świątynia stała się własnością Kościoła rzymskokatolickiego. Obecnie jest to Kościół p.w. św. Stanisława Kostki. W kościele znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Sokalskiej.

sędziwe mury sanktuarium

sędziwe mury sanktuarium

tzw. krzyż bruśniański

sędziwe mury sanktuarium

wnętrze…

Cudowny obraz Matki Bożej Sokalskiej

Hrubieszów – dawna cerkiew garnizonowa

Hrubieszów – dawna prawosławna cerkiew wojskowa

Została wzniesiona w latach 1903-1905 przez władze carskie jako cerkiew wojskowa. Jej historia, tak jak wielu zabytków pogranicza była dość burzliwa.  Zaraz po odzyskaniu niepodległości przez Polskę cerkiew odebrano prawosławnym i urządzono w niej garnizonowy kościół katolicki. W 1939 Niemcy kościół zamknęli i urządzili w budynku magazyn broni. Po 1945 przywrócono funkcję sakralną, lecz na krótko. Komunistyczne władze PRL w 1953 odebrały świątynię katolikom i urządziły w budynku magazyn dla wojska. Kościół niszczał aż do 1982 roku, gdy udało się go odzyskać i rozpocząć odbudowę i niezbędne remonty. (Informacje ze strony parafii http://www.mbnp.rel.pl/)

Hrubieszów – cerkiew prawosławna

Hrubieszów – Cerkiew prawosławna p.w.Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Ta przepiękna 13-kopułowa cerkiew zbudowana w stylu bizantyjsko-rosyjskim została wzniesiona jako prawosławna w latach 1873-1875 przez władze carskie. Jej budowę poprzedziła kasacja cerkwi greckokatolickiej w zaborze rosyjskim. Wewnątrz zachowało się oryginalne wyposażenie oraz ikonostas z II poł. XIX wieku. W okresie międzywojennym na cerkiew prawosławną w Polsce spadły represje – w odwecie za zabory. Cerkiew na krótko przejął Kościół katolicki. Po II wojnie światowej cerkiew nie była użytkowana aż do 1957 roku, kiedy to ponownie przekazano ją Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu. Ponoć prawie przypadkiem uniknęła rozbiórki przez wojsko polskie w 1937 roku. Rozkazowi rozbiórki ryzykując swoją karierą sprzeciwił się jeden z dowódców…

Hrubieszowska cerkiew prawosławna

Hrubieszowska cerkiew prawosławna

Hrubieszowska cerkiew prawosławna

Hrubieszowska cerkiew prawosławna

Cieszanów

Cieszanów był kiedyś siedzibą powiatu. Jego złote lata wymiotła jednak bezpowrotnie nawałnica I wojny światowej. Miasto zostało doszczętni zniszczone. Po zakończeniu wojny i odzyskaniu niepodległości przez Polskę wciąż nie było tu spokojnie. W listopadzie 1918 roku miasto zostało przejęte przez Ukraińców, miesiąc później odbili je Polacy. Mieszkali tu wtedy obok siebie Ukraińcy, Polacy i Żydzi. W czasie II wojny światowej miasteczko znalazło się na granicy Generalnej Guberni i Związku Radzieckiego. Niemcy rozprawiali się tu z Żydami, a Polaków dodatkowo nękali owładnięci narodowymi ideami rewolucyjnymi Ukraińcy. Polaków chroniła jak mogła przed jednymi i drugimi Armia Krajowa. W 1944 na miasteczko najechał oddział UPA paląc większość polskich domów. Mieszkańców przed rzezią uratowali partyzanci z AK wyprowadzając ich wcześniej do pobliskiej Rudy Różanieckiej…
[na podstawie przewodnika „Roztocze” Artura Pawłowskiego]

Murowana cerkiew unicka p.w. Świętego Jerzego z 1900 roku. Od 1945 stała opuszczona niszczejąc. Osiągnęła już stan strasznej ruiny, a jednak los się dla cieszanowskiej świątyni odmienił. W 2013 roku trwał remont zarówno w środku jak i na zewnątrz. W 2014 trwały dalsze prace remontowe, odnowiono m.in. elewację i dach kopuły. W 2018r. odwiedziłem cerkiew już po remoncie. Prezentowała się pięknie…

dzwonnica parawanowa i cerkiew św. Jerzego. Trwa remont kopuły. maj 2013r.

Trwa remont kopuły. maj 2013r.

portal wejściowy. maj 2013r.

wnętrze odzyskuje dawny blask! maj 2013r.

Fotografie z maja 2013r.

Cerkiew w Cieszanowie, 2018 rok

Cerkiew w Cieszanowie, 2018 rok

Fotografie z 2018r.

 

Grodysławice

Dawna cerkiew w Grodysławicach

Dawna murowana cerkiew prawosławna w Grodysławicach pochodzi z 1909 roku. Po wysiedleniu ukraińskiej ludności prawosławnej była wykorzystywana jako magazyn aż do lat 70. kiedy to przeszła w ręce Kościoła rzymskokatolickiego. Przeszła wtedy kapitalny remont i częściową przebudowę. Obecnie mieści się tu parafialny kościół pw. Matki Bożej Królowej Świata.

Nowosiółki

Dawna cerkiew pw. Wniebowzięcia NMP w Nowosiółkach

Kościół p.w. Przemienienia Pańskiego w Nowosiółkach znalazł się tu nieprzypadkowo. Otóż świątynia została wybudowana jako cerkiew unicka ok 1800r. Nosiła wezwanie Wniebowzięcia NMP. Architektura świątyni zarówno z zewnątrz jak i w środku zrywała całkowicie z tradycją obrządków wschodnich. Nie posiadała ikonostasu, pojawił się chór organowy i ołtarze boczne. Taka latynizacja cerkwi unickiej jest wynikiem ustaleń Synodu w Zamościu z 1720r. Takich cerkwi-nie-cerkwi spotkamy trochę na Lubelszczyźnie. W Nowosiółkach stoi przykład idealny. Po burzliwej historii samego kościoła jak i całej Grzędy Sokalskiej dziś w świątyni modlą się rzymscy katolicy. Parafia ma dziś dobrego gospodarza. Świadczy o tym zadbane otoczenie, wyremontowany kościół i dość aktywne życie parafii. Warto tu zajrzeć choć na chwilę jeśli już coś zawiedzie w te strony.

fot. 2008 nekot

kropielnica z piaskowca

ołtarz główny

Przemienienie Pańskie

Polecam też zajrzeć na stronę internetową parafii w Nowosiółkach

Wiszniów

Dawna drewniana cerkiew unicka pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela z 1850r.

Dawna drewniana cerkiew unicka pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela z 1850r., obecnie kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława Biskupa. Parafia unicka istniała w Wiszniowie już w II połowie XVII w. należały do niej filie Radostów i Wereszyn. Po 1875 r. wskutek likwidacji unickiej diecezji chełmskiej została przekształcona w parafię prawosławną, która funkcjonowała do odzyskania przez Polskę Niepodległości. W dwudziestoleciu międzywojennym świątynię przekazano kościołowi rzymskokatolickiemu, i od 1922 istnieje tu parafia św. Stanisława Biskupa. We wspomnianym 1922 r. przeprowadzono remont, w wyniku którego zatarte zostały cechy stylistyczne cerkwi.

Wyżłów

Dawna murowana cerkiew greckokatolicka, p.w. Św. Mikołaja z 1917r. w Wyżłowie

Dawna murowana cerkiew greckokatolicka, p.w. Św. Mikołaja z 1917r. w Wyżłowie stoi dziś w zapomnianej i opuszczonej wsi tuż przy zaoranym pasie granicznym. Po wysiedleniach przez jakiś czas pełniła funkcję kościoła rzymskokatolickiego, jednak w skutek wyludniania się wsi kościół zamknięto. Wyposażenie wnętrza było sukcesywnie rozkradane i w efekcie zostało zdemontowane i wywiezione. Teren oraz świątynię uporządkował na początku XXI wieku proboszcz Żniatyna – ks.J.Czaus.

Widok w maju 2013 roku.

Uporządkowany cmentarz

Dzwonnica

walące się wejście przez zakrystię

wejście przez zakrystię – c.d.

kopuła

sklepienie nad prezbiterium

tu był ikonostas…

prezbiterium

2006 r.

2006 r.

2006 rok

2006 r.

Zdjęcia w poniższej galerii pochodzą z maja 2013 roku. Na końcu kilka zdjęć z 2006 r. kiedy to rozpoczynano prace porządkowe na terenie świątyni…