Żerniki i Turkowice

Cerkiew w Żernikach istniała już w 1562r. Po tamtej cerkwi w Żernikach istniały jeszcze 2 inne świątynie. Ostatnia z 1793r. została zamknięta przez władze polskie w 1919r., a następnie w 1938 spalona w ramach tzw. „akcji na cerkwie„(rewindykacja cerkwi prawosławnej). Do lat 80. XX wieku plac cerkiewny w Żernikach stał pusty, dopiero w 1981r. wierni wyznania rzymskokatolickiego przenieśli do Żernik cerkiew z Turkowic, z 1793 r. Podczas tej operacji zniekształcono jednak bryłę światyni. Mamy więc dziś w Żernikach dawną cerkiew z Turkowic. W Turkowicach natomiast mieścił się kiedyś Monaster Opieki Matki Bożej – żeński klasztor prawosławny. Powstał w 1903r. Na miejsce budowy monasteru wybrano Turkowice z uwagi na istniejący wśród miejscowej ludności ukraińskiej kult Turkowickiej Ikony Matki Bożej. Klasztor działał do wyjazdu zakonnic na bieżeństwo (czyli pospieszny wyjazd ludności rosyjskiej do Rosji w obawie przed wojskami austro-węgier nacierającymi na wschód, podsycony dodatkowo przez propagandę rosyjską), z którego większość nie wróciła. W 2008 roku dokonano reaktywacji klasztoru.

Żerniki, 2014

Żerniki, 2014

Żerniki, 2014

Żerniki, 2014

Żerniki – gmina Ulchówek, powiat tomaszowski
Turkowice – gmina Werbkowice, powiat hrubieszowski

źródła:
http://www.apokryfruski.org/kultura/chelmszczyzna/zerniki/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Monaster_Opieki_Matki_Bo%C5%BCej_w_Turkowicach

pocztówka: Monaster w Turkowicach w 1916 – Monaster w Turkowicach. Pocztówka z kolekcji Aleksandra Sosny. (źródło: Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Monaster_Opieki_Matki_Bo%C5%BCej_w_Turkowicach)

Kościaszyn

Na progu największej zawieruchy XX wieku, w 1939 roku, wieś liczyła sobie 560 Ukraińców, 15 Polaków, 45 łacinników i 10 Żydów. Dziś to upały i wyludniony dawny PGR. Warto jednak zatrzymać się i zjechać na chwilę z drogi asfaltowej. W kępie starych drzew stoi niewielki drewniany kościółek – dziś kaplica rzymskokatolicka – dawniej cerkiew greckokatolicka. Powstała ona w 1889 roku.

Ale to nie wszystko co w Kościaszynie możemy zobaczyć.

Jeśli udamy się gruntową drogą od kościółka dalej za zabudowania dawnego PGR-u, miniemy stary żeliwny krzyż, a kawałeczek za nim natkniemy się na ruinę murowanej dzwonnicy. Jest to pozostałość cerkwi z 1926 roku zniszczonej już po zakończeniu II wojny światowej. Jeszcze dalej wśród pól widać zwartą kępę drzew. To stary nieczynny cmentarz.

Kościółek wśród drzew -dawna cerkiew gr-kat.

Kościółek wśród drzew -dawna cerkiew gr-kat.

Kościółek wśród drzew -dawna cerkiew gr-kat.

Krzyż przy drodze do cerkwiska

… i pozostałości podawnej cerkwi

cerkwisko w Kościaszynie

nieco historii:

W 1947 r. Wojsko Polskie w ramach akcji „Wisła” deportowało z Kościaszyna na Ziemie Zachodnie Polski 92 obywateli polskich narodowości ukraińskiej. We wsi pozostało 4 obywateli polskich narodowości polskiej. Ludność ukraińska została przesiedlona wcześniej, w 1945 do ZSRR.
Od 1945 do lat 60.XX wieku cerkiew w Kościaszynie służyła nowopowstałemu PGR jako magazyn. Później opuszczona popadła w ruinę, którą ostatecznie rozebrano w 1985 roku. Była to prawdopodobnie najmłodsza cerkiew w tej okolicy.

(źródła: http://www.apokryfruski.org/, http://cerkiewne.tematy.net/, http://ewa.lisieccy.pl)

Żniatyn

W Żniatynie stoi świątynia, która podobno do 1928 roku służyła wiernym obu obrządków: greckiego i łacińskiego, pozostając pod zarządem proboszcza łacińskiego. Świątynia została wzniesiona na wzgórzu w 1790 roku, otoczona jest starymi drzewami. Jest murowana, stylistycznie odbiega od typowej architektury cerkiewnej, prezentuje typowy dla tamtego regionu styl barokowy. Taka perełka wśród pól Sokalszczyzny…

kapliczka w Żniatynie

kapliczka w Żniatynie

Żulice

Murowany kościół w Żulicach ufundował w latach 1827-28 Wincenty Makomaski. Z początku świątynia pełniła funkcję cerkwi greckokatolickiej, a zarazem rodzinnego mauzoleum Makomaskich. Budynek swą architekturą miał nawiązywać do klasycystycznego dworu.
Koleje losu żulickiej cerkwi były podobne wielu innym świątyniom wschodniego pogranicza. Po likwidacji kościoła greckokatolickiego w 1870 przez carat moskiewski cerkiew stała się świątynią prawosławną. Jako taka doczekała się wolnej Polski, by w 1919 zostać przejętą przez kościół rzymskokatolicki. Wsi nie ominęły wydarzenia II wojny światowej i wojny polsko-ukraińsiej. Pokój nastał dopiero po wysiedleniach, w 1947. Żulicka świątynia jednak przetrwała i stoi dumnie po dziś dzień służąc godnie ludziom i Bogu.

(na podstawie: J.Gajur, Na Grzędzie Sokalskiej, Krosno 2010)

Strona parafii:  http://www.zulice31.parafia.info.pl

Perespa

Perespa

Dawna cerkiew unicka p.w. Michała Archanioła. Jej budowę ukończono w 1827r. (rozpoczęto w 1807r.) Stanęła na miejscu wcześniejszych drewnianych świątyń unickich. Po likwidacji Unii cerkiew zamknięto, a następnie przemianowano na prawosławną (1875r.). Po I wojnie światowej cerkiew przekazano ludności polskiej i od tego czasu (1919r.) pełni funkcję kościoła katolickiego. Świątynia została zniszczona w czasie II wojny światowej. Rekoncyliowana w 1944r. Dawna cerkiew w Perespie to świątynia klasycystyczna, murowana. Na uwagę zasługuje również dzwonnica, równa wiekiem kościołowi.

Posadów

Dawna murowana cerkiew unicka p.w. Narodzenia NMP ufundowana w latach 1824-1826 przez Stefana Horocha, właściciela majątku posadowskiego. Stanęła w miejscu poprzednich drewnianych posadowskich cerkwi. XX wiek nie był łaskawy również dla świątyni. W 1928 roku w budynku cerkwi urządzono szkołę. W 1944 była jedynym ocalałym budynkiem Posadowa po spaleniu wsi przez UPA. Dopiero w latach 90. XX wieku świątynne mury na powrót oddano Bogu. Urządzono w niej kościół rzymskokatolicki. Dziś świątynia i teren wokół są zadbane i godnie służą ludziom i Najwyższemu. Pamięć fundatora świątyni podtrzymuje nowa tablica umieszczona na murowanym ogrodzeniu.

Ciekawostka:

Będąc w Posadowie nie można pominąć jeszcze jednej pamiątki dawnej, prawdawnej świetności tych ziem. Na terenach dzisiejszego Posadowa znajdowało się bowiem wczesnośredniowieczne grodzisko, należące do Grodów Czerwieńskich, zdobytych i przyłączonych w X wieku do kształtującego się Krolestwa Polskiego przez Bolesława Chrobrego. Grodzisko zachowało się w postaci wyjątkowo wyraźnych wałów ziemnych na pokaźnym wzgórzu pośród pól otaczających dzisiejszą wieś.

tekst na podstawie: J.Gajur, Na Grzędzie Sokalskiej, Krosno 2010

Grodysławice

Dawna cerkiew w Grodysławicach

Dawna murowana cerkiew prawosławna w Grodysławicach pochodzi z 1909 roku. Po wysiedleniu ukraińskiej ludności prawosławnej była wykorzystywana jako magazyn aż do lat 70. kiedy to przeszła w ręce Kościoła rzymskokatolickiego. Przeszła wtedy kapitalny remont i częściową przebudowę. Obecnie mieści się tu parafialny kościół pw. Matki Bożej Królowej Świata.

Nowosiółki

Dawna cerkiew pw. Wniebowzięcia NMP w Nowosiółkach

Kościół p.w. Przemienienia Pańskiego w Nowosiółkach znalazł się tu nieprzypadkowo. Otóż świątynia została wybudowana jako cerkiew unicka ok 1800r. Nosiła wezwanie Wniebowzięcia NMP. Architektura świątyni zarówno z zewnątrz jak i w środku zrywała całkowicie z tradycją obrządków wschodnich. Nie posiadała ikonostasu, pojawił się chór organowy i ołtarze boczne. Taka latynizacja cerkwi unickiej jest wynikiem ustaleń Synodu w Zamościu z 1720r. Takich cerkwi-nie-cerkwi spotkamy trochę na Lubelszczyźnie. W Nowosiółkach stoi przykład idealny. Po burzliwej historii samego kościoła jak i całej Grzędy Sokalskiej dziś w świątyni modlą się rzymscy katolicy. Parafia ma dziś dobrego gospodarza. Świadczy o tym zadbane otoczenie, wyremontowany kościół i dość aktywne życie parafii. Warto tu zajrzeć choć na chwilę jeśli już coś zawiedzie w te strony.

fot. 2008 nekot

kropielnica z piaskowca

ołtarz główny

Przemienienie Pańskie

Polecam też zajrzeć na stronę internetową parafii w Nowosiółkach

Wiszniów

Dawna drewniana cerkiew unicka pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela z 1850r.

Dawna drewniana cerkiew unicka pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela z 1850r., obecnie kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława Biskupa. Parafia unicka istniała w Wiszniowie już w II połowie XVII w. należały do niej filie Radostów i Wereszyn. Po 1875 r. wskutek likwidacji unickiej diecezji chełmskiej została przekształcona w parafię prawosławną, która funkcjonowała do odzyskania przez Polskę Niepodległości. W dwudziestoleciu międzywojennym świątynię przekazano kościołowi rzymskokatolickiemu, i od 1922 istnieje tu parafia św. Stanisława Biskupa. We wspomnianym 1922 r. przeprowadzono remont, w wyniku którego zatarte zostały cechy stylistyczne cerkwi.

Wyżłów

Dawna murowana cerkiew greckokatolicka, p.w. Św. Mikołaja z 1917r. w Wyżłowie

Dawna murowana cerkiew greckokatolicka, p.w. Św. Mikołaja z 1917r. w Wyżłowie stoi dziś w zapomnianej i opuszczonej wsi tuż przy zaoranym pasie granicznym. Po wysiedleniach przez jakiś czas pełniła funkcję kościoła rzymskokatolickiego, jednak w skutek wyludniania się wsi kościół zamknięto. Wyposażenie wnętrza było sukcesywnie rozkradane i w efekcie zostało zdemontowane i wywiezione. Teren oraz świątynię uporządkował na początku XXI wieku proboszcz Żniatyna – ks.J.Czaus.

Widok w maju 2013 roku.

Uporządkowany cmentarz

Dzwonnica

walące się wejście przez zakrystię

wejście przez zakrystię – c.d.

kopuła

sklepienie nad prezbiterium

tu był ikonostas…

prezbiterium

2006 r.

2006 r.

2006 rok

2006 r.

Zdjęcia w poniższej galerii pochodzą z maja 2013 roku. Na końcu kilka zdjęć z 2006 r. kiedy to rozpoczynano prace porządkowe na terenie świątyni…