Najliczniej dawne cerkwie występują we wschodniej części polskiego Roztocza, ale też niejeden taki zabytek spotkamy na Roztoczu Środkowym. Spotkamy na Roztoczu zarówno cerkwie drewniane jak i murowane. W większości służą rzymskim katolikom. Zdarza się jednak dość często, że stoją opuszczone od wielu lat (lub od kilku lat, bo akurat wierni przenieśli się do nowego większego kościoła(!)) i niszczeją. Wnętrza są puste, a stan budowli opłakany. Na mapach Roztocza i w przewodnikach są atrakcją regionu. Jednak, jeśli ich sytuacja się nie zmieni, za kilkanaście lat tych „atrakcji” może już nie być.
Zapraszam na wycieczkę po cerkwiach całego Roztocza oraz Puszczy Solskiej i okolic Biłgoraja
W Babicach, w centrum wsi stoi dawna prawosławna murowana cerkiew, która swą architekturą przypomina o czasach zaboru rosyjskiego. Została wzniesiona w 1880 w stylu tzw. bizantyjsko-rosyjskim. Po wysiedleniu ludności urkaińskiej w 1947r. cerkiew przemianowano na kościół katolicki. Katolikom służy do dziś.
Babice
Babice
Babice
Bełżec
Cerkiew unicka z 1756/57r. p.w. Św. Bazylego. Prawdopodobnie uniknęła losu wielu nieistniejących dziś cerkwi dzięki przekazaniu szkole na magazyn. Po wielu latach tej niechlubnej funkcji została wyremontowana, lecz wciąż stoi nieużytkowana. Cerkwią i terenem opiekują się uczniowie tutejszej szkoły. Wnętrze cerkwi puste…
Biłgoraj
Dawna cerkiew unicka p.w. Św.Jerzego wzniesiona została w latach 1790-93. Konsekrowana w 1798 roku służyła unitom do 1875. W tym roku bowiem władze carskie zlikwidowały w zaborze rosyjskim obrządek unicki. Cerkiew przemianowano na prawosławną. W latach 1915-1916 parafia prawosławna zaczęła jednak podupadać i świątynię przejęli polscy katolicy. W czasie II wojny światowej na powrót wróciło tu ukraińskie prawosławie. Po 1945 dawna cerkiew już niezmiennie pełni funkcję kościoła Św.Jerzego.
Biszcza (gmina Biszcza, powiat biłgorajski)
W gminnej wsi Biszczy, znajduje się duża murowana z jasnej cegły, dawna cerkiew prawosławna. Powstała w 1912r., jednak już w 1919 została odebrana prawosławnym i rekoncyliowana na kościół rzymsko-katolicki.
Biszcza (k.Biłgoraja)
Biszcza (k.Biłgoraja)
Biszcza (k.Biłgoraja)
Do dawnej cerkwi pw. św. Dymitra w Cewkowie prowadzi szlak architektury drewnianej. Z której strony by nie jechać na wszystkich okolicznych rozstajach dróg napotkamy drogowskazy do zabytkowej drewnianej cerkwi w Cewkowie. W środku wsi, tuż przy nowoczesnym boisku szkolnym stoi opuszczona i zrujnowana drewniana cerkiew z 1844 roku. Ta unicka świątynia nosiła wezwanie św. Dymitra Męczennika. Od wysiedlenia ludności ukraińskiej stoi opuszczona. Czeka na śmierć… albo na cud.
Zrujnowana cerkiew w Cewkowie
Odpadające gonty
Murowana cerkiew unicka p.w. Świętego Jerzego z 1900 roku. Od 1945 stała opuszczona niszczejąc. Osiągnęła już stan strasznej ruiny, a jednak los się dla cieszanowskiej świątyni odmienił. W 2013 roku trwał remont zarówno w środku jak i na zewnątrz. Poniżej zdjęcia cerkwi wyremontowanej, z 2018 roku.
Cerkiew w Cieszanowie, 2018 rok
Cerkiew w Cieszanowie, 2018 rok
Chotylub
Dawna cerkiew unicka p.w. Opieki NMP z 1888r. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej długo była opuszczona. Dopiero w latach 80. doczekała się remontu. Służyła mieszkańcom Chotylubia jako kościół rzymskokatolicki, jednak po wybudowaniu nowego kościoła znów stoi nieużytkowana i powoli popada w ruinę. Ciekawostką techniczną nie spotykaną w innych świątyniach jest komin – otóż cerkiew była ogrzewana piecem.
Kaplica cmentarna w Dzierążni to prezbiterium dawnej cerkwi. Cmentarz był dawniej greckokatolicki. Od 1928 r. stała tu niewielka murowana cerkiew. Po II wojnie światowej była w bardzo złym stanie. Gdy cmentarz przejęli katolicy cerkiew rozebrano pozostawiając prezbiterium i przekształcając je w kaplicę grobową Makomskich – fundatorów świątyni oraz właścicieli Dzierążni.
Dzierążnia, kaplica cm., fot. 2015r.
Dzierążnia, kaplica cm., fot. 2015r.
Gorajec
Dawna cerkiew greckokatolicka p.w. Narodzenia NMP z 1586r. Jest to jedna z najstarszych cerkwi drewnianych w Polsce. Była kilkukrotnie rozbudowywana na przestrzeni lat. Obecną dzwonnicę przeniesiono tu w latach 90. z Majdanu Sieniawskiego. We wnętrzu cerkwi znajdują się stare i cenne elementy wyposażenia, odnowiono polichromie ścienne. Znajduje się pod czujną opieką konserwatora zabytków, jednak nie ma stałego użytkownika.
Horyniec Zdrój
Kościół zdrojowy w Horyńcu to rozbudowana dawna cerkiew greckokatolicka (dawniej pw. Narodzenia NMP). Starsza część świątyni stanowi dziś wejście i nawę. Obszerne poprzeczne prezbiterium powstało w wyniku rozbudowy w latach 80. XX wieku. Cerkiew w Horyńcu powstała jako kaplica dworska w 1818 roku. Grekokatolikom służyła do końca II wojny światowej, kiedy to ludność pochodzenia ukraińskiego wysiedlono (1947).
Horyniec Zdrój
Horyniec Zdrój
Horyniec ZdrójBędąc w Horyńcu warto wybrać się do innych cerkwi w okolicy, np. do Radruża, Werchraty i Prusia czy do Brusna. Jadąc do Brusna zboczymy z asfaltowej drogi w Podemszczyźnie i dalej pojedziemy drogą gruntową. Wiedzie ona przez urokliwe wschodnio-roztoczańskie pustkowia. Po drodze mija się również pozostałość cerkwi w Podemszczyźnie [zobacz więcej]
Ruina greckokatolickiej cerkwi p.w. św. Mikołaja z 1835r. [Więcej o historii cerkwi tutaj…]
Huta Różaniecka, fot. X-2014r.
Huta Różaniecka, fot. X-2014r.
Hrebenne
Na porośniętym starodrzewiem wzgórzu góruje nad Hrebennem przepiękna drewniana cerkiew greckokatolicka. Nosi wezwanie św. Mikołaja. Jest bardzo stara, dokładnej daty wybudowania nie określono, ale szacuje się ją między 1600 a 1685 rokiem. Wysoka, z trzema kopułami, w 2012r. pokryta nowym gontem. Obok cerkwi stoi XVIII-wieczna drewniana dzwonnica. Całość stanowi uroczy zespół zabytków, ale też miejsce święte. Warto tu zajrzeć na chwilę zadumy, nawet jeśli trzeba nadrobić parę kilometrów – wszak Hrebenne nie zawsze jest „po drodze”… Dziś cerkiew jest w posiadaniu Kościoła rzymskokatolickiego, jednak odbywają się w niej nabożeństwa obu obrządków.
Kornie
Będąc w Hrebennem warto wybrać się do Korni. Droga, choć niedługa, zaprowadzi nas na tutejszy „koniec świata”. Za Korniami bowiem nie ma już nic. Tylko łąki i nieużytki. Na północnym krańcu wsi stoi dawna murowana cerkiew pw.św. Paraskewy z 1910r. Cerkiew zajęła zwyczajowe miejsce po wcześniejszych świątyniach. Obok murowanej świątyni znajduje się XVII-wieczna drewniana słupowa dzwonnica, a za świątynią – stary cmentarz. Po wysiedleniach roku 1947 cerkiew została opuszczona i dopiero w latach 80. władze zezwoliły na użytkowanie jej przez Kościół Rzymskokatolicki. Okazjonalnie w dzisiejszym kościele odbywają się również ukraińskie nabożeństwa greckokatolickie. Za świątynią znajduje się też stary cmentarz z bruśnieńskimi nagrobkami, który został uporządkowany w latach 90. przez grekokatolików.
Kowalówka
Dawna cerkiew unicka p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1767 roku. Obecny wygląd cerkwi zawdzięczamy jednak rozbudowie z początku XX wieku. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej w 1947 została przekazana Kościołowi rzymskokatolickiemu, który opiekuje się zabytkiem po dziś dzień. Wewnątrz zachował się częściowo ikonostas, a także polichromie i ołtarze z XVIII wieku.
Kowalówka
Kowalówka
Kowalówka, wnętrze, fot: Konradus (Konradus2.blogspot.com)
Kowalówka, wnętrze, fot: Konradus (Konradus2.blogspot.com)
Księżpol (pow. biłgorajski)
Z dostępnych źródeł wiadomo, że cerkiew w Księżpolu istniała już w 1582 roku. Tamta jak i późniejsze były świątyniami drewnianymi. Murowaną cerkiew, która zachowała się do dziś, wybudowano dopiero w latach 1855-1857. W latach 1875-1915 była to cerkiew prawosławna. Zawierucha I wojny światowej spowodowała opuszczenie Księżpola przez część ludności prawosławnej (rosyjskiej). w 1917 r. cerkiew przejęli katolicy, a 5 lat później erygowano w niej parafię rzymskokatolicką.
Księżpol (k.Biłgoraja)
Księżpol (k.Biłgoraja)
Księżpol (k.Biłgoraja)
Lipiny Górne – Borowina (gm. Potok Górny, pow. biłgorajski)
Dawna drewniana cerkiew z 1869r. wybudowana przez unitów, a w 1875r. po kasacie unii przejęta przez moskiewską cerkiew prawosławną. Miejscowych unitów zmuszano siłą do przyjęcia prawosławia. Zdarzały się wypadki ucieczki lasami do Leżajska (położonego w zaborze austriackim) w celu zawarcia małżeństwa lub chrztu dziecka w kościele katolickim. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę cerkiew przejął kościół rzymskokatolicki. Cześć mieszkańców pozostawała jednak przy obrządku wschodnim, co też stało się powodem do ponownego przejęcia przez nich cerkwi w czasie II wojny światowej. Ciekawostką jest, że duchowni obu obrządków mieszkali na jednej plebanii, jednak nabożeństwa łacińskie nie mogły się odbywać wtedy w świątyni. Po wojnie w wyniki akcji Wisła wysiedlono prawosławnych, a cerkiew ostatecznie stała się świątynią łacińską. Obecnie jest tu kościół katolicki pw. Matki Bożej Częstochowskiej.
[Źródło: http://parafialipinygorne.pl]
Lipiny Górne – Borowina
Lipiny Górne – Borowina
Dawna murowana cerkiew p.w. Przemienienia Pańskiego z 1927 r.
Dawna murowana cerkiew p.w. Przemienienia Pańskiego z 1908 r.
Pełna galeria cerkwi w Lublińcu Nowym tutaj.
Ruina murowanej cerkwi pw. Św.Paraskewy z 1806r.
Lubycza Kniazie
Lubycza Kniazie
Lubycza Królewska (dzwonnica z Teniatysk na cmentarzu)
Drewniana dzwonnica z 1754r. stojąca na starym cmentarzu greckokatolickim w Lubyczy Królewskiej pochodzi z wsi Teniatyska. W Teniatyskach w lesie istniała cerkiew, jednak popadła w ruinę. Dzwonnicę przeniesiono do Lubyczy i odrestaurowano.
dzwonnica z Teniatysk na cmentarzu w Lubyczy Królewskiej
dzwonnica z Teniatysk na cmentarzu w Lubyczy Królewskiej
dzwonnica z Teniatysk na cmentarzu w Lubyczy Królewskiej
Luchów Górny (pow. biłgorajski)
W Luchowie Górnym odnajdziemy pokaźną klasycystyczną świątynię wzniesioną na planie krzyża z dużą ośmioboczną kopułą nad nawą. Dawna cerkiew prawosławna w Luchowie powstała w latach 1841-66. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę cerkiew przejął kościół łaciński i od 1919 r. istnieje tu parafia rzymskokatolicka.
Luchów Górny
Luchów Górny
Łosiniec
Dawna cerkiew p.w. Św.Michała z 1797 roku. Została przejęta przez Kościół rzymskokatolicki w 1919 roku i taką funkcję pełni do dziś. Świątynia jest uroczo położona nad strumieniem otoczona starymi drzewami. Późnobarokowe wnętrze nie zawiera elementów charakterystycznych dla wyposażenia cerkiewnego. Obok cerkwi stoi słupowo-ramowa dzwonnica starsza od cerkwi, bo pochodząca z I połowy XVIII wieku.
Łówcza (powiat lubaczowski, gmina Narol)
Dawna drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. św. Paraskewy w Łówczy pochodzi najprawdopodobniej z 1799r (inne źródła podają 1808r.). Po wysiedleniu ludności greckokatolickiej zaraz po wojnie służyła przez wiele lat jako kościół rzymskokatolicki. Dziś nie jest już użytkowana. Obok cerkwi stoi drewniana dzwonnica prawdopodobnie z 1820r. To jedna z najpiękniej położonych cerkwi drewnianych na Roztoczu Wschodnim.
Majdan Sopocki
Dawna murowana cerkiew unicka z 1835 roku to obecnie kościół rzymskokatolicki p.w. św. Tomasza Apostoła. Historia świątyni jest podobna do losów innych dawnych cerkwii w regionie: po kasacji unii cerkiew zamieniono na prawosławną (1870), a gdy Polska odzyskała niepodległość świątynię odebrano prawosławnym i erygowano w niej parafię rzymską (1919). W czasie II wojny światowej ukraińska społeczność upomniała się o odebraną własność – cerkiew wróciła do prawosławnych, a polski proboszcz aresztowany został stracony w Oświęcimiu. Polska parafia funkcjonowała wtedy w „podziemiu”. Pokój nastał niestety dopiero po wysiedleniach, po 1947 roku. Od tego czasu w dawnej cerkwi modlą się katolicy.
Mosty Małe (dzwonnica)
Za Teniatyskami w miejscowości Mosty Małe k.Hrebennego po dawnej cerkwi z 1917r. pozostała do dziś tylko dzwonnica. Cerkiew spłonęła w 1944r.
Mosty Małe
Mosty Małe
Dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła. Drewniana, o zrębowej konstrukcji, otoczona wieńcem starych drzew. Maleńka cerkiewka w Moszczanicy powstała w 1719 roku i służyła wiernym wschodniego obrządku do czasu wysiedleń. Później obiekt przejął kościół rzymskokatolicki, jednak po wybudowaniu nowego większego kościoła na początku lat 90. cerkiew przestała być potrzebna.
pełna galeria cerkwi w Moszczanicy znajduje się tutaj.
Narol
W Narolu w przysiołku Krupiec znajduje się murowana parafialna cerkiew z 1899 roku. Jak wiele w tych stronach została opuszczona po II wojnie światowej i niszczała do czasów współczesnych. W 2011 cerkiew przeszła gruntowny remont i znów pełni funkcje sakralne.
fot.2013
fot.2007 Damian Nowak (Wikipedia commons)
Dawna cerkiew greckokatolicka p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z 1912 r.
Nowe Brusno
Cerkiew greckokatolicka p.w. Św. Paraskewii z 1713 roku, a według niektórych źródeł nawet z 1676 roku. Jest nieużytkowana, podobno w trakcie odbudowy, jednak ostatnie prace wykonano w latach w 2000 roku, a potem je przerwano. W 2013 roku stan świątyni był bardzo zły, konstrukcja podparta drągami, dziurawy dach i ściany, wnętrze puste… Pod koniec 2014 r. rozpoczęto odbudowę świątyni.
Nowe Brusno. Dawna cerkiew greckokatolicka p.w. Św. Paraskewy z 1713r. Jest nieużytkowana, podobno w trakcie odbudowy. Stan świątyni jest bardzo zły, konstrukcja podparta drągami, dziurawy dach i ściany, wnętrze puste…
wnętrze – pusta ruina
Nowe Sioło (gm.Cieszanów, pow. lubaczowski)
Dawna cerkiew greckokatolicka św. Eliasza Proroka w Nowym Siole to pokaźna murowana świątynia pochodząca z 1907 roku. Była to cerkiew parafialna, a do parafii należała również filialna cerkiew w Cieszanowie. Dziś Nowe Sioło to nieduża wieś na pograniczu Wschodniego Roztocza i lubaczowskiego Podkarpacia. Od czasu wysiedlenia ludności ukraińskiej dawna cerkiew pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego.
Nowe Sioło
Nowe Sioło
Murowana dawna cerkiew z 1860 r. Od 1919 użytkowana jako kościół rzymskokatolicki.
Obsza
Obsza
Dawna murowana cerkiew greckokatolicka p.w. Zaśnięcia Matki Bożej pochodzi z 1936r. Została wybudowana w miejscu wcześniejszej drewnianej świątyni. Nie służyła jednak długo, gdyż w 1947 po wysiedleniu ludności ukraińskiej w ramach akcji „Wisła” została opuszczona. W latach 50. urządzono w niej magazyn. Cerkiew nie jest użytkowana, przez co popada w coraz większą ruinę. Wnętrze puste. [więcej…]
Płazów, 2006r.
Płazów, 2006r.
Płazów, 2014r.
Potoczek
Dawna drewniana cerkiew prawosławna z 1870r. W 1919 została przekazana katolikom i do dziś pełni rolę kościoła rzymskokatolickiego p.w. Świętego Stanisława Biskupa. Przy cerkwi znajduje się drewniana dzwonnica pochodząca z tego samego okresu co cerkiew. Zarówno świątynia jak i teren wokół niej są dziś zadbane.
Prusie (powiat lubaczowski, gmina Horyniec-Zdrój)
Dawna drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. Narodzenia NMP w Prusiu została wzniesiona w 1887r. Obecnie służy obu obrządkom katolickim: greckiemu i rzymskiemu. Obok cerkwi stoi drewniana dzwonnica z przełomu XIX i XX wieku.
Radruż – cerkiew
Turysta odwiedzający Radruż zobaczy na pewno XVI-wieczny zespół cerkiewny. Do tej niewielkiej położonej na uboczy cerkiewki trafić jednak trudniej. Jednak warto zadać sobie nieco wysiłku. Dawna cerkiew greckokatolicka p.w. Św.Mikołaja Cudotwórcy pochodzi z 1931r. Została zbudowana na miejscu starszej drewnianej cerkwi z wykorzystaniem części dawnego wyposażenia. Niestety wyposażenia dziś w cerkwi brak – wywieziono je w latach 60. do muzeum w Łańcucie. Cerkiew użytkowana jest obecnie jako kościół rzymskokatolicki.
Radruż – zespół cerkiewny
Prawdopodobnie najstarsza cerkiew drewniana na terenie Polski. Pochodzi z ok. 1580r. Oprócz cerkwi za kamiennym murem stoi drewniana dzwonnica i kamienna wikarówka. Poza ogrodzeniem znajduje się stary cmentarz z licznymi bruśnieńskimi nagrobkami. Zespół ma charakter obronny. Obecnie jest to filia muzeum lubaczowskiego. Cerkiew nie pełni funkcji sakralnych.
Siedliska
W Siedliskach stoi murowana Cerkiew unicka pw.św. Mikołaja z 1901r. Wybudowana została na miejscu starszej istniejącej cerkwi drewnianej, stąd we wnętrzu obecnej znacznie starsze wyposażenie niż sama świątynia. Po zawierusze dziejowej niewiele z wyposażenia zostało, a cerkiew popadła w ruinę, jednak obecnie (2012r.) trwa remont i jest nadzieja na lepszą przyszłość tego Domu Bożego. Przy cerkwi stoi drewniana dzwonnica pamiętająca jeszcze poprzednią drewnianą cerkiew.
W samym środku wsi Stary Dzików, będącej siedzibą gminy stoi neobizantyjska murowana cerkiew z 1904r. Po II wojnie światowej i wysiedleniu ludności ukraińskiej została celowo zdewastowana, a później wykorzystywana jako magazyn gminnej spółdzielni. Dziś jako ruina bywa wykorzystywana przez filmowców – np. jako więzienie w filmie “Katyń”… Gmina chętnie udostępnia zabytek i można by rzec: “chwali się” nim. Widok jest jednak smutny, a po wejściu do środka wręcz przygnębiający. Więcej
Cerkiew w Starym Dzikowie
Cerkiew w Starym Dzikowie – jako więzienie katyńskie…
Cerkiew w Starym Dzikowie
Pełna galeria Dzikowskiej cerkwi znajduje się tutaj.
Stary Majdan
W 1905r. wybudowano greckokatolicką cerkiew p.w. Apostołów Piotra i Pawła. Wraz z odzyskaniem niepodległości przez Polskę w ramach rewindykacji cerkwi prawosławnej świątynię przejęli polscy katolicy. W czasie II wojny światowej kościół zniszczyli ukraińscy nacjonaliści. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej w 1946 roku kościół został odbudowany i wyremontowany. Służy do dziś. Ta drewniana halowa świątynia jest jedną z największych tego typu budowli w Polsce.
Stary Machnów
Dawna unicka cerkiew wybudowana w 1900 roku na miejscu poprzedniej drewnianej świątyni. Mimo ciężkich działań wojennych w tych stronach uniknęła zniszczeń i jeszcze w latach 50. cerkiew posiadała większość oryginalnego wyposażenia, które przetrwało do dziś: ikony, polichromię, prezbiterium oraz ławki. Przybywający do Machnowa polscy osadnicy przejęli świątynię i zorganizowali w niej parafię katolicką. W latach 80. w sąsiednim Nowym Machnowie wybudowano nowy kościół, który objął rolę parafii, a dawna cerkiew stała się kościołem filialnym.
Szewnia Dolna
Dawna cerkiew prawosławna z 1905r. W 1918 w ramach rewindykacji cerkwi prawosławnej została przejęta przez Kościół katolicki. W okresie II wojny światowej na powrót przejęli ją prawosławni, jednak tylko do okresu wysiedleń. W 1948 urządzono w dawnej cerkwi ostatecznie kościół katolicki p.w. Zwiastowania NMP i taką funkcję pełni do dziś. Nie zachowało się jednak dawne wyposażenie cerkiewne, gdyż zniszczyli je lub częściowo zabrali ze sobą w 1945 wycofujący się do ZSRR prawosławni wierni.
Świątynia w Tarnawatce została wybudowana w 1890 r. w miejscu wcześniejszej drewnianej cerkwi unickiej. Do 1914r. Służyła jako parafialna cerkiew prawosławna p.w. Św. Trójcy. [więcej tutaj…]
Tarnawatka, fot.2015r.
Tarnawatka, fot.2015r.
Tarnogród (pow.biłgorajski)
Tarnogród od renesansu do czasów wojen światowych był prężnym ośrodkiem miejskim. Żyli w nim obok siebie Polacy, Rusini i Żydzi. II wojna światowa i niemiecka okupacja pozbawiły życia tarnogrodzkich żydów. Powojenne decyzje wypędziły zeń ludność ruską. Pozostało nieco zabytków, pamiątek minionego czasu. Jednym z nich jest murowana cerkiew prawosławna wybudowana w latach 1870-1875 prezentująca typowy styl cerkwi prawosławnych z II połowy XIX wieku.
Tarnogród
Tarnogród
Tarnogród
Dawna cerkiew unicka p.w. Opieki Matki Bożej z 1851 roku, po 1875r. prawosławna, a po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przejęta przez Kościół katolicki. [Więcej…]
Tereszpol, fot.2014r.
Tereszpol, fot.2014r.
Tomaszów Lubelski
Prawosławna (czynna) cerkiew p.w. Św.Mikołaja Cudotwórcy wybudowana w 1890 roku. Znajduje się w ścisłym centrum Tomaszowa przy drodze wiodącej z Lublina i Zamościa do przejścia granicznego w Hrebennem. Cerkiew swoją obecnością głośno przypomina o nie tak odległej przecież historii i wielokulturowości tomaszowskiej ziemi. Historia prawosławia w Tomaszowie Lubelskim sięga jeszcze XVI wieku. Kroniki wspominają o kilku cerkwiach i prawosławnych parafiach na terenie miasta. Po zawarciu Unii Brzeskiej część parafian przyjęło nowy obrządek unicki. W okresie zaborów wróciło jednak do Tomaszowa prawosławie. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej w 1947 roku w ramach akcji „Wisła” cerkiew zamknięto. Przetrwała rolę składu i magazynu zbożowego, a nawet miejskiej toalety. Dopiero w 1982 roku reaktywowano parafię prawosławną w Tomaszowie, wykonano niezbędne remonty i przywrócono cerkiew do kultu. (Zobacz też blog internetowy poświęcony Tomaszowskiej Cerkwi)
Tomaszów Lub. 2008r.
Tomaszów Lub.,wnętrze, fot: Konradus (Konradus2.blogspot.com)
Tomaszów Lub. 2005r.
Topólcza
Dawna cerkiew prawosławna z 1913 roku wybudowana w stylu bizantyjskim. Obecnie kościół rzymskokatolicki p.w. św. Izydora. W okresie międzywojennym w trakcie rewindykacji cerkwi prawosławnej w Polsce została przekazana kościołowi katolickiemu. Aby zatuszować jej pochodzenie zlikwidowano wtedy kopuły oraz przebudowano dach, nadając dawnej cerkwi bardziej łaciński charakter.
Dawna cerkiew prawosławna wzniesiona w 1902r. przejęta przez Kościół katolicki w 1922r. [Więcej…]
Trzęsiny, fot.2014
Trzęsiny – wnętrze. fot.2014
Trzęsiny, fot.2014
W środku niedużej wsi Ułazów opodal Cieszanowa znajduje się dawna drewniana cerkiew greckokatolicka z 1835 roku. Po wysiedleniu Ukraińców była przez wiele lat użytkowana jako kościół rzymskokatolicki. Dziś stoi pusta w coraz gorszym stanie, obok wybudowano nowy większy kościół. Czy taki musi być los wielu roztoczańskich cerkwi?
Cerkiew w Ułazowie z 1835 r.
Cerkiew w Ułazowie z 1835 r.
dzwonnica XIX w.
Werchrata
Dawna cerkiew w Werchracie pochodzi z 1910 roku. Nosiła wezwanie Św.Jerzego. Dziś pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego.
Werchrata
Wola Wielka
Dawna greckokatolicka drewniana cerkiew p.w. Opieki NMP. Pochodzi prawdopodobnie z 1775 roku. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej służyła mieszkańcom jako kościół, lecz od 1994 roku zapomniana niszczeje, bo w Woli Wielkiej wybudowano nowy większy kościół… Wewnątrz zachowała się część wyposażenia. Bardziej wartościowe ikony i wyposażenie wywieziono do muzeum w Łańcucie.
Murowana dawna cerkiew w nietypowym „niecerkiewnym” stylu. Wyglądająca jak neogotycki kościółek wzniesiona została w latach 1841-42 jako cerkiew greckokatolicka. Po likwidacji kościoła greckokatolickiego przez władze carskie została przemianowana na cerkiew prawosławną (rok 1875), a gdy Polska odzyskała niepodległość urządzono tu kościół rzymskokatolicki (rok 1919). W czasie II wojny światowej świątynia świątynię znów przejęli Ukraińcy. Po wysiedleniach, od 1946 r. służy polskim rzymsko-katolikom. [na podst. „Roztocze” A.Pawłowski]
Zamch, dawna cerkiew
Zamch, dawna cerkiew
dzwonnica-brama z 1842 r.
Żurawce
Dawna greckokatolicka murowana cerkiew p.w. Podwyższenia Krzyża z 1912r. wybudowana na miejscu dawnej drewnianej cerkwi. Historia cerkwi w Żurawcach sięga drugiej połowy XV wieku. Z tamtego okresu pochodzą pierwsze wzmianki o drewnianej, jeszcze prawosławnej świątyni. Obecną cerkiew przejął Kościół katolicki po wysiedleniu ludności ukraińskiej. Od lat 70. mieści się tu parafia rzymskokatolicka.
To tylko niektóre roztoczańskie cerkwie. W miarę dalszego poznawania tych stron będę zamieszczał fotografie i opisy kolejnych świątyń.
Cerkwie południowo-wschodniej Polski 