Dawna cerkiew neo-unicka p.w. Św.Mikołaja
Niegdyś w Horodle istniały aż trzy cerkwie, najpierw prawosławne, a po 1596 r. unickie. Cerkiew, którą dziś zobaczymy w centrum Horodła, powstała dopiero w 1932 r. Wzgórze na którym stoi pamięta jednak wcześniejsze świątynie.
Pierwsza – prawosławna cerkiew w tymi miejscu powstała prawdopodobnie w 1510 r. W 1956 r. Prawosławni przyjęli Unię z kościołem łacińskim, i odtąd cerkiew stała się unicka. W 1875r. Carat moskiewski zlikwidował Unię wcielając wiernych do moskiewskiej cerkwi prawosławnej. Jako świątynia prawosławna cerkiew w Horodle dotrwała do XIX wieku. W 1836 na jej miejscu stanęła nowa świątynia ufundowana przez dziedzica Antoniego Wieniawskiego. Ta przetrwała I wojnę światową, ale w 1928 r.została podpalona. Warto wspomnieć, że okres 20-lecia międzywojennego był okresem licznych prześladowań ludności prawosławnej w Polsce. Niejedna cerkiew wtedy spłonęła, wiele rozebrano [więcej…]. W tym samym roku powołano do istnienia nową parafię obrządku wschodniego, tzw. „neo-unicką”. „Neo-unia”, czyli „Odnowiona unia” była próbą przywrócenia obrządku grecko-katolickiego (unickiego), który został zlikwidowany przez władze zaborcze w 1875 r. Nowy obrządek stwarzał możliwość przejścia do Kościoła katolickiego z jednoczesnym zachowaniem obrządku i tradycji Chrześcijaństwa wschodniego. Parafia ta podlegała bezpośrednio biskupowi rzymskokatolickiemu w Lublinie, a potem otrzymała własnego biskupa administratora w Kowlu. Biskup ten konsekrował w 1937 r obecną świątynię, zbudowaną w 1932 r.
Po wojnie, w 1945 r wysiedlono z Horodła ludność ukraińską, wyznawców Kościoła prawosławnego i grecko-katolickiego. Ich miejsce zajęli przesiedleńcy polskiego pochodzenia zza Bugu, w większości wyznania rzymskokatolickiego. Opuszczoną cerkiew przejęły władze ludowe zamieniając ją w magazyn mebli. Cerkiew została zdewastowana i rozkradziona. Rzymskokatolicka parafia odzyskała ją dopiero w 1985 r w stanie całkowitej ruiny. Szczęśliwie zachował się ikonostas. Remont trwał od 1988 do 1998 r. Dawna neo-unicka cerkiew jest dziś kościołem filialnym rzymskokatolickiej parafii św. Jacka w Horodle. W ważne rocznice i święta odprawia się w niej jednak nabożeństwa w obrządku wschodnim.
W 2011 odsłonięty i poświęcony został pomnik, będący podziękowaniem Polaków za uratowanie im życia podczas krwawych lat wojennych na Wołyniu. Oto inskrypcja z pomnika: PAMIĘCI UKRAIŃCÓW MOCNYCH SUMIEŃ CHRONIĄCYCH POLSKICH SĄSIADÓW PRZED MORDAMI ORGANIZACJI UKRAIŃSKICH NACJONALISTÓW I UKRAIŃSKIEJ POWSTAŃCZEJ ARMII W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ.
Źródło: tablica informacyjna na terenie kościoła
—————————-
Inne kościoły w Horodle – kościół polskokatolicki
Będąc w Horodle nie sposób ominąć pięknego późnobarokowego kościoła św.Jacka – stoi prawie po sąsiedzku od cerkwi. Ominąć jednak można inny ciekawy obiekt – mały drewniany kościółek parafii Polskokatolickiej. Tę starokatolicką wspólnotę założyli Polacy powracający z emigracji w USA w latach 20 XX wieku. [więcej m.in. na Wikipedii] nie mogący dojść do porozumienia z Kościołem katolickim w Polsce. Wspomniany drewniany kościółek w Horodle powstał w 1933. Nosi wezwanie Zmartwychwstania Pańskiego.